Қазақстанның ақпараттық цифрлық қызметтері: Экспорттық-кредиттік агенттігінің табысқа жету кілті
Қазақстан IT-секторын қарқынды дамытып, электрондық үкімет және финтех салаларында көш бастап келеді. Биыл қазақстандық IT-қызметтердің экспорты 546,7 млн АҚШ долларынан асты. Қазақстанда тіркелген 1400 IT-компанияның 394-і (28%) экспортқа бағытталған. Отандас компаниялар өз қызметтерін әлемнің 86 еліне экспорттайды, оның ішінде АҚШ ($118,7 млн), Ресей ($34,5 млн), Ирландия ($30,3 млн) және басқа елдер бар. Бағдарламалық қамтамасыз етуді әзірлеу, GameDev, SaaS, корпоративтік бағдарламалық қамтамасыз ету, платформалық шешімдер және жасанды интеллект – отандық IT-экспорттың негізгі бағыттары болып табылады.
Ел президенті Қасым-Жомарт Тоқаев 2026 жылға дейін IT-қызметтер экспортын 1 млрд долларға дейін жеткізу міндетін қойды. Бұл бағытта Қазақстанның Экспорттық-несиелік агенттігі маңызды рөл атқара алады – ол еліміздің бейсекторлық экспортын ілгерілететін ұлттық институт болып табылады.
Жаһандану мен технологиялардың қарқынды даму жағдайында қазақстандық IT-компаниялар халықаралық аренада көптеген сынақтар мен мүмкіндіктерге тап болады. Бұл үшін Агенттік жаңа нарықтарға «қауіпсіз шығу» стратегиясын ұсынады, оның ішінде төлемді кейінге қалдыру шарттарымен экспорт, айналым қаражатын толықтыру және инвестицияларды тарту үшін кепілдіктер жеткіліксіз болған жағдайда банктен қаржыландыру, сондай-ақ шетелдік сатып алушыға қазақстандық тауарлар мен қызметтерді сатып алу үшін қаржыландыру ұсынылады.
Сонымен қатар, Агенттік қаржылық қолдау көрсетеді, шетелде қазақстандық инвестицияларды саяси тәуекелдерден қорғайды, экспорттаушы мен импорттаушы үшін несиелендіру жағдайларын жақсартады, шетелдік сатып алушының төлемеу тәуекелін қабылдайды және шетелдік сатып алушының сенімділігін тексереді. Бұл шаралар қазақстандық өнімдерді шетелге сатып алушылар шеңберін едәуір кеңейтеді. Мысалы, осындай қолдаусыз өндіруші тек алдын ала төлеммен тауарларын сатып алуға дайын санаулы сатып алушылармен шектелуі мүмкін.
Бүгінгі таңда Қазақстанның Экспорттық-несиелік агенттігінің ең танымал өнімдері:
- экспорттық несиелерді сақтандыру – ол төлемді кейінге қалдырумен жүктерді жөнелту кезінде шетелдік сатып алушының төлемеу тәуекелінен экспорттаушыны қорғайды;
- қарыздарды сақтандыру – ол қаржы институтын қарыз шарттары бойынша экспорттаушының міндеттемелерін орындамау тәуекелінен қорғайды және экспорттаушыға кепілдіктің жеткіліксіздігі жағдайында қаржыландыру алуға мүмкіндік береді;
- экспорттық аккредитивтерді сақтандыру, ол қазақстандық өнімдер мен қызметтердің шетелдік сатып алушыларына тиімді шарттарда саудалық қаржыландыруды ұсынады.
Айта кету керек, биылдан бастап компанияның бар қызметтеріне – сақтандыру және қайта сақтандыру, алдын ала экспорттық және экспорттық саудалық қаржыландыру – жаңа қаржылық өнімдер қосылды: экспорттық операцияларды кепілдендіру және экспорттық несиелер бойынша пайыздық мөлшерлемелерді субсидиялау.
Атап айтқанда, кепілдендіру құралдары экспортқа бағытталған тауарлар мен қызметтерді өндіруші қазақстандық компанияларға халықаралық тендерлерге қатысуға және экспорттық қызығушылығы жоғары елдердің нарығында өздерінің шетелдік қатысуын кеңейтуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, жаңа құрал импорттаушылардың аванстық төлемдер алуын ынталандырып, Экспорттық-несиелік агенттіктің кепілдіктерін төлем міндеттемелері үшін қамтамасыз ету ретінде пайдалану арқылы экспорттық мәмілелер бойынша қаржыландыруды қамтамасыз етеді.
Нақты жағдай
Мемлекеттік экспорттық бағдарламаны, атап айтқанда, Қазақстанның Экспорттық-несиелік агенттігі арқылы несиелендіруді субсидиялау құралын пайдалана отырып, қоғамдық және жол қауіпсіздігі бойынша «Сергек» интеллектуалды жүйесі Өзбекстан Республикасының Наманган қаласына экспортталып, іске асырылды. Бұл қала – Өзбекстандағы халық саны бойынша Ташкенттен кейінгі екінші үлкен қала және Наманган облысының әкімшілік орталығы.
Қоғамдық және жол қауіпсіздігі бойынша «Сергек» интеллектуалды жүйесі – қазақстандық әзірлеушілердің, Sergek Group компаниялар тобының өнімі, ол software және hardware мамандарын біріктіреді.
Намангандағы «Сергектің» жұмысы жол-көлік оқиғаларының санын азайтуға және жүргізу мәдениетін арттыруға бағытталған. Интеллектуалды жүйе Өзбекстан заңнамасына сәйкес сертификаттаудан өтті. 25 аппараттық-бағдарламалық кешен қала мен облыстың 13 аймағында жол ережелерінің бұзылуын тіркейді. Жүйе жылдамдықты арттыруды, бағдаршамның тыйым салатын белгісіне өту, жол таңбалау сызықтарын бұзу сияқты бұзушылықтарды тіркейді.
Бағдарлама бірегей. Елде жұмыс істеген жылдары «Сергек» жүйесінің арқасында жол-көлік оқиғаларынан болатын өлім-жітім 50%-ға, ал қоғамдық орындардағы қылмыстар 40%-ға азайды.
